پاسخ به پرسش آیا خبر دست‌یابی محققان ایتالیایی به روش درمان کووید-19، یافته های آنان در مورد عامل ایجاد کننده این بیماری، علت اصلی مرگ بیماران و مضر بودن استفاده از ونتیلاتور و ماسک صحت دارد

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشکده بهداشت، طی چند روز گذشته خبری مبنی بر موفقیت محققان ایتالیایی برای یافتن درمان کووید-19 در شبکه های اجتماعی  فیسبوک و توییتر و پیام رسان واتساپ منتشر شده است. در این خبر ادعا شده است که محققان ایتالیایی با زیر پا گذاشتن قوانین سازمان جهانی بهداشت و انجام کالبد شکافی افرادی که در اثر ابتلا به کووید-19 فوت شده اند، دریافته اند که عامل این بیماری یک ویروس نبوده، بلکه یک باکتری است که باعث ایجاد ترومبوزیس (لخته خون) شده و از این طریق موجب مرگ مبتلایان می شود. به همین دلیل بیماران به راحتی با آنتی بیوتیک ها، داروهای ضدالتهاب یا داروهای ضد انعقاد و رقیق کننده خون همچون "آسپیرین" قابل درمان هستند و نیازی به استفاده از داروهای ضد ویروسی یا ساخت واکسن نمی باشد. همچنین استفاده از ونتیلاتور یا بستری کردن بیماران در بخش مراقبت های ویژه به عنوان راهکاری غیرضروری و مضر معرفی شده است. علاوه براین، استفاده از ماسک را دلیلی برای بروز هایپوکسی و ایجاد لخته خونی در مغز افراد دانسته و استفاده از آن را عاملی برای افزایش تعداد مبتلایان ذکر نموده است. در اینجا به بررسی صحت نکاتی که در این خبر ذکر شده است، می پردازیم.

اولین موردی که در این خبر به آن اشاره شده است، منع انجام کالبد شکافی و بررسی فوت شدگان کووید-19 از طرف سازمان جهانی بهداشت می باشد. این در حالی است که این سازمان چنین قانونی نداشته و حتی با انتشار یک راهنما نکات لازم جهت نحوه انجام کالبدشکافی بر روی فوت شدگان کووید-19 را ارائه کرده است و  اعلام داشته که در صورت رعایت اقدامات ایمنی کافی، انجام کالبدشکافی به منظور مطالعه اثر عفونت کروناویروس جدید بر بیماران بلامانع است. 

دومین مورد اشاره شده در این خبر، نوع عامل عفونی ایجادکننده کووید-19 است که آن را یک عفونت باکتریایی دانسته و ویروسی بودن عفونت را رد کرده است. در حالی که بررسی های انجام شده بر روی ماده ژنتیکی عامل ایجاد کننده این بیماری، نشان داده است که عامل این عفونت یک ویروس از خانواده کروناویریده می باشد و آن را SARS-CoV-2 نامیده اند. 

در سومین مورد، علت مرگ مبتلایان به کووید-19 را لخته معرفی کرده و سایر علایم و عوارض ایجاد شده در بیماران را غیرمرتبط با فوت آنان دانسته است و استفاده از داروهای ضدانعقاد یا رقیق کننده خون مانند آسپیرین را به عنوان روشی آسان برای درمان بیماران و پیشگیری از مرگ آنها پیشنهاد کرده است. بررسی ها نشان داده اند که شدت و وخامت بیماری در مبتلایان به کووید-19 مرتبط با بروز طوفان سایتوکاینی می باشد و التهاب ایجاد شده، ارتباط مستقیمی با بروز لخته دارد و بروز لخته در مبتلایان به کووید-19 یکی از عوارض متداول بیماری می باشد. مشاهدات مختلف نشان دهنده بالا بودن خطر بروز لخته در مبتلایان به کووید-19 می باشد؛ اما شواهدی مبنی بر اینکه لخته، علت اصلی فوت این بیماران است در دسترس نمی باشد و ارتباطی میان دریافت داروهای ضد انعقاد و کاهش میزان مرگ و میر این بیماران مشاهده نشده است. داروهای ضدانعقاد می توانند به منظور جلوگیری از تشکیل لخته های خونی در این بیماران تجویز شوند، اما نمی توان آن ها را تنها راهکار درمانی در نظر گرفت.  

در ادامه این پیام، استفاده از آنتی بیوتیک ها برای درمان بیماران کووید-19 توصیه شده است. در حالی که آنتی بیوتیک ها هیچ تأثیری بر روی ویروس ها ندارند، زیرا ویروس ها ساختارهای متفاوتی نسبت به باکتری ها داشته و نحوه تکثیرشان درون سلول ها متفاوت از باکتری ها است و جایگاه های هدف آنتی بیوتیک ها در ویروس ها موجود نمی باشد (5). بنابر گزارش ارائه شده توسط مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های امریکا، استفاده از آنتی بیوتیک ها در موارد عفونت های ویروسی نه تنها مؤثر نیست، بلکه به دلیل عوارض جانبی داروها می تواند مضر هم باشد. علاوه براین، استفاده نادرست و نابجا از آنتی بیوتیک ها عاملی جهت افزایش نرخ مقاومت دارویی در عوامل باکتریایی و تحمیل هزینه های اضافی بر بخش درمان می باشد. استفاده از آنتی بیوتیک ها برای مبتلایان به کووید-19 تنها در موارد خطر بروز عفونت همزمان باکتریایی توصیه می شود. 

در بخش دیگری از این پیام، استفاده از ونتیلاتور یا بستری کردن بیماران در بخش مراقبت های ویژه به عنوان راهکاری غیرضروری و مضر برای بیماران معرفی شده است. این در حالی است که برخی از بیماران کووید-19 دچار عفونت شدید ریه همراه با تنگی نفس، تاکی پنه (تنفس شدید غیر معمول) و اختلال در تبادلات گازی شده و 5% از آنها دچار اختلال شدید عملکرد ریوی می شوند و نیاز به ونتیلاتور و مراقبت های ویژه پیدا می کنند. 

نکته پایانی این پیام، کاهش اکسیژن و ایجاد لخته در مغز افراد به دلیل استفاده از ماسک و افزایش تعداد مبتلایان در ماه های آینده به دلیل پوشیدن ماسک بود. کاهش اکسیژن در بافت های بدن، در شرایط نابهنجار اندام های مختلف بدن،  مانند بیماری‌های تنفسی و قلبی ایجاد می شود و تمام بدن یا بخشی از آن ممکن است دچار کمبود اکسیژن مورد نیاز شود. باید توجه داشت که ماسک های جراحی و تنفسی دارای فیلترهای مؤثر بوده و پوشیدن صحیح این ماسک ها باعث می شود گردش درست جریان هوا ایجاد شده و مانع از تجمع دی اکسید کربن شود. بنابراین، پوشیدن ماسک با کاهش محتوای اکسیژن خون مرتبط نبوده و کاهش اکسیژن ایجاد نمی کند. لازم به ذکر است که طی ماه های گذشته، سازمان جهانی بهداشت و مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های امریکا استفاده از ماسک توسط افراد جامعه، بیماران و پرسنل مراکز بهداشتی را به عنوان راهکاری جهت کاهش سرعت انتشار ویروس بین افراد و یکی از مؤثرترین روش های کنترل این عفونت دانسته اند.

با توجه به شواهد ارائه شده، می توان گفت که مطالب ذکر شده در این پیام در مورد دست یابی محققان ایتالیایی به روش درمان کووید-19 با استفاده از داروهای ضد انعقاد و آنتی بیوتیک ها صحت ندارد؛ زیرا این بیماری ویروسی بوده و آنتی‌بیوتیک ها برای درمان عفونت های ویروسی ناکارامد هستند. علاوه براین، لخته فقط یکی از عوارض ناشی از کووید-19 است که در برخی از مبتلایان رخ می دهد و نمی توان تنها از داروهای ضد انعقاد برای درمان بیماری استفاده کرد. همچنین، ادعای قانون شکنی و انجام کالبد شکافی روی فوت شدگان این بیماری و شناسایی باکتری ها به عنوان عاملین اصلی کووید-19 درست نیست؛ زیرا کالبدشکافی این بیماران نه تنها ممنوع نیست، بلکه با رعایت اقدامات ایمنی کافی قابل اجرا است و بررسی های انجام شده در سرتاسر دنیا تأییدکننده ویروسی بودن این بیماری هستند. مضر بودن استفاده از ونتیلاتور و مراقبت های ویژه برای بیماران بدحال و کاهش اکسیژن خون در اثر پوشیدن ماسک نیز ادعاهای ناصحیح بوده و پایه و اساس علمی ندارند.